De meerwaarde van groen rondom een school
Een groen schoolplein met nadruk op bevordering van de biodiversiteit en de leefbaarheid rond de school. Dat was de wens van het Gomarus College in Drachten. Wetenschappelijk onderzoek laat immers zien dat een groen schoolplein voordelen biedt ten opzichte van de betegelde variant. De factsheet ‘Leren’ van De Groene Stad somt deze voordelen op: een groen schoolplein bevordert de cognitieve ontwikkeling (werkgeheugen en concentratievermogen); het nodigt uit om in de pauzes naar buiten te gaan en om bezig te zijn met natuur; het draagt bij aan een beter sociaal klimaat; in de zomer vermindert buitengroen hitte in en rondom de school en uitzicht op groen werkt bewezen stress verlagend.

Kenmerkend voor een groen schoolplein is dat het natuurlijke elementen bevat, zoals bomen, struiken, bloemen, water en grasvelden. Het nieuwe schoolplein van het Gomarus College (VMBO) in Drachten bevat een aantal van deze kenmerken en doet daar nog een schepje bovenop. Green Cities belicht het proces van totstandkoming en het speciale karakter van dit project.

Facts & Figures
– Opdrachtgever: Gemeente Smallingerland, Drachten
– Gebruikers: Scholieren, medewerkers, buitenschoolse opvang.
– Groenontwerp: Douwe de Haan, gemeente Smallingerland
– Aanleg: De Enk Groen en Golf, Drachten
– Bomen: Handelskwekerij Van der Mei, De Knipe (FR)
– Heesters: Boot & Dart Boomkwekerijen B.V., Boskoop/Zundert
– Wilde bloemen: Cruydt-Hoeck, Nijeberkoop (FR)
– Bollen: JUB, Noordwijkerhout
– Oppervlakte: ca. 8.000 m2
– Kosten groen: 45.000 euro excl. BTW
– Oplevering: eind april 2021

De start
Circa anderhalf jaar geleden opende de huidige school zijn deuren, nadat het oude schoolgebouw was gesloopt. Er lag al wel een schetsontwerp voor het nieuwe schoolplein maar dit voldeed niet op alle punten aan de wensen van de school. De directie van de school zocht vorig jaar contact met de gemeente Smallingerland, waar Drachten onder valt, met de vraag of het ontwerp aangepast kon worden. Men wilde een groenere buitenruimte, met aandacht voor bevordering van de biodiversiteit en mogelijkheden voor spel en ontspanning. Douwe de Haan, projectvoorbereider bij de gemeente en verantwoordelijk voor het ontwerp, had reeds ervaring met dergelijke projecten: ‘Elders in Drachten hebben we de afgelopen jaren verschillende ‘grijze’ plekken ‘vergroend’ op een manier die de directie van het Gomarus College heeft aangesproken. Zo hebben we licht glooiende terreinen aangelegd en daar kruidenmengsels ingezaaid en bloembollen geplant dit alles gericht op het aantrekken van vlinders, bijen en insecten. Het zijn mooie, ‘levende’ plekken geworden met jaarrond een interessant en afwisselend beeld: als de bollen uitgebloeid raken nemen de kruiden het over. De school wilde dit ook voor haar groene schoolplein. Bijkomend voordeel is dat het goedkoop in onderhoud is.’

Open plein zonder hekken
Van belang voor het ontwerp was de locatie van de school. Deze ligt aan de rand van een woonwijk, langs een doorgaande weg. Van meet af aan waren de school en de gemeente het erover eens dat het nieuwe groene plein toegankelijk moest zijn voor leerlingen, medewerkers én buurtbewoners. De Haan: ‘Dus geen hekken er omheen. Dit betekende wel dat we bij de keuze voor de bomen, heesters en vaste planten sterke soorten moesten toepassen die we elders in de gemeente ook gebruiken voor het openbaar groen. Voor de kruidenmengsels geldt dat deze weliswaar wat kwetsbaarder zijn maar toch wel tegen een stootje kunnen.’ 

Het ontwerp
De Haan heeft het ontwerp voor het groene schoolplein gemaakt, waarbij hij zich heeft laten inspireren door het werk van de Friese tuinarchitect Lucas Pieters Roodbaard (1782-1851), die veel glooiende elementen in zijn ontwerpen toepaste. ‘Voordeel van dit ontwerp-element is dat het voor de onderhoudsploeg direct herkenbaar is, zodat de kans minimaal is dat het terrein onbedoeld gemaaid wordt’, aldus De Haan. De inrichting is tot stand gekomen in samenwerking met de directie van de school. De leerlingen zelf zijn er niet bij betrokken geweest. Een in het oog springend onderdeel is de half ingegraven muur met insectenhuizen. Daarnaast moeten de glooiende grasveldjes, voldoende zitplekken en een pannakooi de leerlingen verleiden om in de pauzes naar buiten te gaan.

Twee rode beuken
De nieuwe school staat niet op precies dezelfde plek als de oude. Die was gelegen aan de rooilijn van de weg. Daar waren destijds ook twee rode beuken geplant, die er nog steeds staan en inmiddels een monumentale status hebben. Om de bomen te kunnen behouden is het nieuwe gebouw verder naar achter, in het midden van het perceel geplaatst. In het ontwerp voor het nieuwe schoolplein is een laantje van rode beuken aangebracht, waardoor verleden en heden verbonden zijn.

Hergebruik van materiaal
De gemeente heeft voor het project ingezet op zoveel mogelijk hergebruik van materialen. Voor het realiseren van de hoogteverschillen is grond gebruikt afkomstig van sportvelden uit de buurt. Bijkomend voordeel is dat de opgebrachte grond geschikter is voor de aanleg van de grasvelden. De oorspronkelijke grondsoort bestaat namelijk uit leem, dat bekend staat om de slechte afwatering. Recycling is ook toegepast bij de bouw van de insectenmuren. De Haan: ‘In het bestek waren de muren opgenomen als stelpost met tekeningen en maatvoeringen. De aannemer mocht zelf uitmaken met welke (rest)materialen de insectenhuizen in de muur werden aangelegd. Zo zijn bijvoorbeeld overgebleven stenen gebruikt.’

Toegepaste beplanting
Naast het toepassen van sterke soorten was het stimuleren van de biodiversiteit een belangrijke eis bij de soortkeuze. De samenstelling van de beplanting is zo gekozen dat er jaarrond voor mens en dier wat te beleven valt, in de vorm van bladkleur, bloesem, bessen en winterbeeld. Zo is er is een laan aangelegd met Fagus sylvatica ‘Atropunicea’, bruine beuk. Daarnaast staan er enkele Magnolia’s, en soorten als Tilia x europaea, Juglans regia, Ulmus laevis en Parrotia persica. Aan de straatzijde van het schoolplein en onder de beuken zijn lage hagen van Rosa, Carpinus betulus en Symphoricarpos geplant. Daarnaast zijn er als solitairen Hydrangea’s en Buddleia’s toegepast. De heuvels zijn ingezaaid met eenjarig akkerbloemmengsel en bloemrijk grasland. Tussen de kruiden door zijn bloembollen geplant, waaronder narcissen en krokussen.

De samenwerking
Beide partijen kijken terug op een soepele samenwerking, ook met de schoolleiding. Koop: ‘Er is veelvuldig contact geweest in het voortraject, met name over de planning in verband met het regenachtige weer van de afgelopen tijd.’ Tijdens de aanleg bleek ook dat de afmetingen van de ingeplande pannakooi groter waren dan waar rekening mee was gehouden. Dit vergde wat technische aanpassingen door de aannemer maar leidde niet tot problemen.

Advies voor partijen die een groen schoolplein willen aanleggen
Koop heeft wel een aantal adviezen paraat: ‘Maak het groene schoolplein openbaar toegankelijk, dat versterkt het gebied. Breng in dat kader mooie en robuuste elementen aan in het ontwerp, deze gaan vernielingen tegen. En probeer functies in het ontwerp te combineren; een grasheuvel kan tegelijkertijd dienen als mooi relax element.’ Omdat het schoolplein openbaar gebied is valt het onderhoud onder het gemeentelijk beheer.

Terugkijkend op het project heeft De Haan de volgende tip: ‘De uitvoering vond plaats tijdens een erg natte periode vroeg in het jaar. Begin daarom wat later in het seizoen met de aanleg, tijdens een drogere periode.’ Hij voegt daar nog het belang van een duidelijk beplantingsplan aan toe. Een gedeeld advies van De Haan en Koop is om ook de docenten al in het ontwerpproces bij het project te betrekken. Ze kennen de gebruikers (scholieren) en kunnen dus goed adviseren bij het aanbrengen van sport- en spelelementen in het ontwerp.