De baten van groen tot aan de deuren van de supermarkt.
Afgelopen zomer is, in de wijk Almere Oosterwold, een CO₂-neutrale supermarkt geopend. Bij de bouw ervan zijn duurzame en circulaire materialen gebruikt en zijn maatregelen genomen om zoveel mogelijk energie te besparen en CO₂-uitstoot te beperken. Veel bedrijven en organisaties richten zich momenteel op het verduurzamen van hun onderneming en activiteiten. Zeropark Almere is daar een goed voorbeeld van. Naast het nemen van energiebesparende maatregelen en het beperken van uitstoot is het een slimme zet om deze uitstoot te neutraliseren via compensatie, onder meer met groen. De supermarkt heeft daartoe pal naast de deur een groot park aangelegd, het Zeropark.

In deze ‘Best Practice’ gaat Green Cities Europe nader in op het begrip CO₂-neutraal, het belang ervan voor het klimaat en de waarde van het compenseren met groen. Dit doen we aan de hand van ontwikkelingen op dit gebied en van het Zeropark.

Facts & Figures
Opdrachtgever: Lidl Nederland, Huizen
Aannemer BKS Infra, Ens
Aanleg en onderhoud Verheij Integrale groenzorg, Sliedrecht
Oppervlak: ca. 16.000 m², met 14.323 m² aan beplanting

CO₂ en het broeikaseffect
Voordat we ingaan op het compenseren van CO₂-uitstoot met groen, halen we kort aan wat CO₂ inhoudt en waarom het schadelijk is. CO₂ staat voor kooldioxide, een zogeheten broeikasgas. Uitstoot hiervan vindt plaats door de verbranding van fossiele brandstoffen, zoals olie, kolen en gas. Dit gebeurt onder meer in de industrie, de energievoorziening, het vervoer, de landbouw en door huishoudens. De toename van CO₂ en andere broeikasgassen in de atmosfeer zorgt ervoor dat een deel van de warmte van de zon de atmosfeer niet meer kan verlaten, het zogeheten broeikaseffect. Daardoor neemt op aarde de temperatuur toe, hetgeen tot klimaatverandering leidt.

Streven naar CO₂-neutraal
In deze tijd van zorgen om het milieu, klimaatverandering en de klimaatdoelstellingen uit het Parijs-akkoord is het logisch dat bedrijven en organisaties hun bedrijfsvoering willen verduurzamen. Het ‘buzzwoord’ rond duurzaamheid is CO₂-neutraal. Dit is een vrij complex begrip, dat verder gaat dan energiebesparing of afvalscheiding. CO₂-neutraal houdt in dat de activiteiten rond een bouw- of productieproces, een bedrijf of organisatie geen (negatief) effect hebben op de klimaatverandering. De hoeveelheid uitgestoten en opgenomen CO₂ tijdens of door deze activiteiten is gelijk, vandaar de term neutraal. Als het niet lukt om met de genomen maatregelen neutraal te worden, wordt veelal de resterende uitstoot gecompenseerd. Dit kan met het ondersteunen van duurzame projecten in het buitenland, die gericht zijn op de reductie van de CO₂-uitstoot. Voorbeelden hiervan zijn het investeren in bosaanplant, herbebossing of het tegengaan van ontbossing.

Compenseren met groen
Compenseren met bosprojecten heeft alles te maken met de eigenschap van bomen (en planten) om CO₂ op te nemen en zo te onttrekken aan het milieu. Via fotosynthese zetten zij het broeikasgas om in zuurstof en biomassa (zoals hout, blad en wortels). De zuurstof geven ze af aan de lucht. Bomen en planten slaan vooral extra CO₂ op als ze groeien. Als de boom of plant afsterft komt een deel van de CO₂ vrij, maar een deel wordt ook opgenomen in de bodem en voor langere tijd opgeslagen.

Compensatie met groen staat bepaald niet op zichzelf. Ontbossing komt op grote schaal voor en is een wereldwijd probleem. Landbouw is voor 80% verantwoordelijk voor het verdwijnen van bossen, evenals mijnbouw, houtkap en de aanleg van infrastructuur. Ontbossing gaat ten koste van het leefgebied van mensen, van de biodiversiteit en van het milieu. Hoe minder bossen, hoe minder CO₂-uitstoot wordt afgevangen, hetgeen de opwarming van de aarde versnelt.

Het Zeropark
Dat het niet altijd nodig is een bosproject in een ver land te ondersteunen, laat de supermarkt in Almere zien. Daar wordt de resterende CO₂-uitstoot die vrijkwam bij de bouw van een nieuw filiaal gecompenseerd met een openbaar toegankelijk park naast de deur van dat filiaal. GC stelde deze supermarkt een paar vragen over dit park, dat door kinderen van de plaatselijke school het Zeropark is genoemd. ‘Het Zeropark ligt om de eerste CO₂– en energie-neutrale supermarkt van Nederland heen: Lidl Zero Almere Oosterwold. Dankzij het gebruik van duurzame en circulaire materialen is de milieu-impact van dit filiaal op innovatieve wijze geminimaliseerd. Zo is de gevel afgewerkt met verduurzaamt hout, zogenaamd zwarthout. Dit is een traditionele Japanse methode, Shou Sugi Ban, om dennenhout eenzijdig te verbranden waardoor het weerbaar is tegen invloeden van vocht en schimmels. Tijdens de montage ervan is er nog wel enige CO₂ uitgestoten. Deze uitstoot wordt in het Zeropark gecompenseerd met de aanplant van 19.000 planten, waaronder fruitbomen en olifantsgras.’ Ook zijn zonnepanelen geïnstalleerd in het veld en boven overdekte parkeerplaatsen.

Olifantsgras, Miscanthus giganteus, is een siergras afkomstig uit China en heeft veel weg van riet. Het is een populaire grassoort, die veel in siertuinen wordt toegepast. Dit gras kan in één groeiseizoen tot wel vier meter hoog worden, vandaar de naam olifantsgras. Bijzondere eigenschap van olifantsgras is dat het, omdat het zo snel groeit, tot vier keer meer CO₂ kan opnemen dan bomen.

Ander doel van het Zeropark is het bevorderen van de biodiversiteit in de omgeving. Zo is het park ook beplant met fruitbomen, zijn er bijenkasten, vijvers, een pluktuin en plantenborders. Het parkeerterrein, aangelegd met verschillende vaste planten, bomen en heesters, gaat mooi op in het park, en brengt het groen als het ware tot aan de deuren van het filiaal. ‘Hier is ook rekening gehouden met de biodiversiteit, er is gebruik gemaakt van een infiltratiesysteem dat regenwater opvangt op het deels verharde parkeerterrein. En het groen geeft een positieve uitstraling.’

Natuurlijke oplossingen
De supermarktketen laat weten actief te willen bijdragen aan de verbetering van de biodiversiteit. ‘In februari van dit jaar hebben we een duurzame supermarkt in Eersel geopend, waarbij tijdens het sloop-, ontwerp- en bouwproces een ecoloog betrokken was. Deze heeft meegedacht over het beperken van de impact op flora en fauna gedurende het totale project en over het toenemen van de ecologische waarde tijdens het gebruik van de winkel. Ter verlaging van de milieu-impact van het parkeerterrein en ter verbetering van de biodiversiteit rondom het terrein zijn bij dit filiaal natuurlijke oplossingen toegepast, zoals bijenhotels, bloemperken, struwelen en nestkasten.’

Het Zeropark in Almere laat zien dat de baten van groen veelzijdig en invloedrijk zijn. Of het olifantsgras de resterende CO₂-uitstoot van de supermarkt zal compenseren, zal de toekomst uitwijzen. Maar feit is dat de bewoners van Almere er een mooi park bij hebben.