“Streets and their sidewalks, the main public spaces of a city, are its most vital organs”
Jane Jacobs (1916-2006), Amerikaans-Canadese schrijfster en stadsactiviste, in ‘The Death and Life of Great American Cities’uit 1961
Straten zijn de meest bepalende onderdelen van de stad. Als je denkt aan de stad, dan denk je aan de straten van de stad. Daarnaast is de straat van iedereen. Mensen uit alle lagen van de bevolking maken er gebruik van en komen er elkaar tegen. Hoewel de straat in eerste instantie is bedoeld om van A naar B te komen, kan deze ook andere belangrijke functies vervullen. Juist omdat de straat van en voor iedereen is kan het heel goed een aangename plek zijn om te verblijven en om elkaar te ontmoeten.
In deze laatste aflevering van Best Practices nemen we een kijkje in het buitenland, om precies te zijn in Denemarken. In de twee na grootste stad Odense is een voorheen afgesloten buitenwijk met de herinrichting van een lange stadsstraat verbonden met de stad. Opvallend kenmerk van de straat is de aandacht voor de voetganger en de toepassing van veel groen in de vorm van bomen, struiken en vaste planten.
NL Green Cities Europe sprak met een van de landschapsarchitecten van het Deense deel van het Scandinavische architectenbureau Arkitema, verantwoordelijk voor het ontwerp van de nieuwe stadsstraat, Susanne Renée Grunkin.
Feiten en Cijfers:
Locatie: wijk Vollsmose in Odense, Denemarken
Opdrachtgever : gemeente Odense, gefinancierd uit het Nationaal Bouwfonds
(Groen)ontwerp: Architectenbureau Arkitema, Aarhus, Denemarken
Omvang: ca. 10.000 m2
Realisatie: 2021-2022
De wijk Vollsmose
Vollsmose is een buitenwijk van Odense uit de jaren ’70 met hoogbouw, sociale woningbouw en veel openbaar groen. De wijk begon als een prestigeproject van de Deense overheid, met kwalitatief goede huizen in een groene omgeving voor de lagere inkomens. Sinds de jaren 1990 zijn in de wijk relatief veel mensen van buitenlandse afkomst komen wonen. Vanwege de vele sociale problemen heeft de Deense regering een aantal jaren terug Vollsmose officieel geclassificeerd als een kwetsbare woonwijk, en zelfs enige tijd als een ghetto. Aan deze classificatie is een meerjarig infrastructuurplan gekoppeld dat de wijk moet verbinden met de rest van Odense. Dit plan, ‘Vollsmose van de toekomst’ geheten, bestaat in totaal uit acht deelprojecten, waarvan de nieuwe stadsstraat er één is.
De straat als ontmoetingsplek
Dwars door de wijk, richting het centrum van Odense, lag voorheen een smalle weg, omzoomd door dicht struikgewas en haagbeplanting. De verlichting was slecht en de bewoners vonden het een onveilige plek. Na de herinrichting, die een jaar in beslag nam, is het weggetje veranderd in een stadsstraat voor auto’s, fietsers en voetgangers. Susanne Grunkin: ‘We noemen de ‘bygade’ ook wel een promenade, omdat de weg niet enkel is bedoeld om snel van A naar B te gaan, maar ook om er te verblijven en elkaar te ontmoeten. Vandaar dat er veel zitplekken zijn gemaakt. Met deze herinrichting hebben we een nieuwe belevingsrijke openbare plek gecreëerd voor de mensen in de wijk.’
Het profiel van de stadsstraat bestaat een tweebaansweg met aan weerszijde verhoogde fietspaden en aan een zijde een breed trottoir. De duidelijke scheiding tussen de rijbanen zorgt voor een veilige doorstroom voor auto’s, fietsers en voetgangers die zich iedere dag door de wijk verplaatsen. De zitbanken, bomen en sfeervolle verlichting langs de meanderende plantvakken op het brede voetpad onderstrepen het gevoel van een promenade. De beplanting in de plantvakken versterken deze sfeer. Zo is veel gebruik gemaakt van vaste planten en siergrassen. Zo zijn onder meer soorten van Luzula vulgare en sylvatica, Persicaria amplexicaulis, Rudbeckia, Geranium, Polypodium vulgare, Pachysandra terminalis en Alchemilla mollis toegepast. Voorjaarsbollen als Narcissus, Galanthus en Chionodoxa zorgen al vroeg in het jaar voor kleur.
Omschrijving van een stadsstraat
In de ‘Structuurvisie Amsterdam 2040’ uit 2011 wordt de stadsstraat omschreven als ‘in het algemeen de ruimere, drukkere straten [..] in of tussen buurten. Het zijn de stedelijke openbare ontmoetings- en uitwisselingsruimtes bij uitstek. Het zijn visitekaartjes van de stad. Ze hebben nagenoeg altijd een belangrijke winkel- of horecafunctie. Meestal hebben ze een belangrijke verkeersgeleidende functie.’
De straat als onderdeel van de stadsnatuur
Het dichte struikgewas en de overwoekerde hagen zijn uitgedund zodat er meer zicht is op de omgeving, hetgeen de veiligheid bevordert. Er zijn bomen, struiken en verhoogde plantvakken met vaste planten aangeplant. Op de houten randen van deze vakken kan worden gezeten. Ook zijn er her en der boomstammen en rotsblokken toegepast. ‘Deze scheppen goede omstandigheden voor de spontane flora en fauna en de afwisseling van groen en harde natuurlijke materialen geeft een speelse en gevarieerde uitstraling,’ aldus Grunkin. Ze voegt toe dat ongeveer 200 bestaande bomen zijn geïntegreerd in het ontwerp en ruim 100 nieuwe bomen zijn aangeplant. Daaronder soorten als Pinus nigra en sylvestris, Quercus robur, Craetegus monogyna en Amelanchier lamarckii. ‘Uitgangspunt van het groenontwerp is dat de nieuwe straat onderdeel blijft uitmaken van de stadsnatuur in deze geweldig groene wijk. Daarnaast zorgen volwassen bomen al direct voor beschutting en schaduw en dragen ze bij aan een aangename omgeving.’
Om aan te sluiten bij het bestaande groen is daarnaast gekozen voor heestersoorten als Sambucus nigra, Salix var. Rosmarinifolia en Aronia.
Verbinden met klinkers
Grunkin wil wat betreft de inrichting van de promenade ook de kenmerkende gele Odense straatsteen noemen. ‘In het centrum van Odense liggen overal deze gele klinkers. Door ze ook toe te passen voor de promenade leg je als het ware letterlijk een verbinding met het centrum. Op deze manier vertelt Vollsmose hetzelfde verhaal als het centrum van Odense.’ De ontsluiting van de wijk is ook versterkt door de nieuwe busroute die door de stadsstraat van en naar het centrum van Odense loopt. In de planning staan nog twee nieuwe doorgangswegen, die de wijk Vollsmose verder zullen ontsluiten.
Grunkin: ‘De nieuwe straat ligt er nu een jaar en wordt al veel gebruikt door de bewoners van Vollsmose, die ook inspraak hebben gehad in het ontwerp. Zij zijn trots op ‘hun’ straat!’
The article in English
